Timmerman Jacob Zwaan
Opa Jacob Zwaan was een timmerman. Hij maakte deel uit van de huizenbouwers begin 20^e eeuw die de verkrotte woningen vervingen en de uitbreidingen van Enkhuizen vorm gaven. Een gemeentearchitect was rond de eeuwwisseling van de vorige eeuw nog niet in beeld. De aannemers konden met of zonder architect in opdracht van de opdrachtgever een deugdelijke woning bouwen. De opdrachtgever bepaalde naar eigen smaak en geld de luxe van materialen.

Bouw van een nieuw Weeshuis: 30 augustus 1904.

Voor de nieuwbouw van het Weesheid moest het oude gebouw worden gesloopt. Het pand staat te dicht op de rooilijn. Het goudleren behang zal echter worden hergebruikt. De aanbesteding van het weeshuis was geen open aangelegenheid: alleen hervormden mochten inschrijven. De klus werd gegund aan de hervormde aannemer Hendrik van Doornik.  Zijn  compagnon was de gereformeerde timmerman Jacob Zwaan. Opvallend genoeg wordt het Weeshuis in de wandelgangen toch het Gereformeerde Weeshuis genoemd….! Zo sloop de oecumenische gedachte toch Enkhuizen binnen. Tot 1980 zal het Weeshuis dienst doen als kindertehuis.
Bron: Vereniging Oud-Enkhuizen

Cementhandel

Jacob Zwaan had grote ambities. Hij had een cementhandel op België opgezet.  Dit liep vanuit Amsterdam. Zo vertrok hij met vrouw en kinderen naar Amsterdam. Een zaakwaarnemer kwam in de timmerwerkplaats te Enkhuizen. In Amsterdam beviel oma Zwaan op 28 juni 1914 van haar 5^e kind Hendrika Johanna Zwaan (Riek). Helaas gooide de oorlog ’14 – ’18 roet in het eten. De grens met België ging dicht, zijn cementhandel viel stil. Bovendien werd de zaakwaarnemer gemobiliseerd. Het Amsterdamse uitstapje was definitief ten einde. Zo kwam Jacob Zwaan weer terug in zijn geboorteplaats Enkhuizen.

Terug in Enkhuizen maakte hij plannen om zijn houthandel uit te breiden. Hij kocht de grond van een vervallen gebouw naast zijn timmerfabriek, sloopte de opstal en bouwde hier in 1920 een werkplaats met houtberging.

Op 12 januari 1916 wordt Cornelia Jacoba (Corrie) geboren en is het gezin van Jacob Zwaan en Johanna Sophia Reijling compleet.

Vlnr: Gerrit,Trijntje, Andries, Fie, Riekje en zittend Corrie

Opa Jacob Zwaan links achter bij de schakelkast. De tweede van rechts is Carel Hendrik de Boer.

Links met pijp Gerrit Bijl, rechts krullenjongen Gerrit Zwaan met daarachter  Jacob Zwaan. 3e van rechts is Carel Hendrik de Boer.

Herinneringen van kleinzoon Carel Hendrik de Boer:
Mijn opa is Carel Hendrik de Boer, geboren in 1882 te Enkhuizen (2e van rechts op de foto) Hij was een kleine zelfstandige aannemer die heel wat huizen heeft gebouwd o.a. mijn geboortehuis op de Vissersdijk 28 en daarnaast het huis Vissersdijk 26 voor de familie Boendermaker. Hij was onderaannemer o.m. bij de bouw van de Gereformeerde kerk in de Klopperstraat. Hij had zijn timmerwerkplaats op de Driebanen.
Verordening 1910: Een kleine zelfstandig aannemer mag zonder aannemerspapieren geen dragende constructies van huizen meer bouwen. Wel mocht men interieur timmerwerk verrichten enz . Volgens mijn berekening is mijn opa toen gestopt met de aannemerij mede door de slechte periode 1914/1918 en kwam hij rond 1920 in dienst bij Jacob Zwaan.  
Gerrit Bijl, welke ik diverse malen heb gesproken, vertelde mij dat Jacob Zwaan in de beginperiode een enorme steun heeft gehad aan het vakmanschap en het leidinggeven van mijn opa Carel Hendrik de Boer (overleden in 1935).

Herinneringen van Elly Zwaan: De kwaliteitskast 

Oud-Enkhuizer, Elly de Vries – Zwaan, geboren op de Heilige Weg te Enkhuizen vertelt  dat zij in het bezit is van een kledingkast die destijds door Jacob Zwaan was gebouwd (omstreeks 1904) voor de ouders van haar man Frans de Vries. De opa van Frans, de heer G. de Vries was koster van de Gereformeerde Kerk te Enkhuizen van 1884-1904, toen nog in de Peperstraat 3 – 7. Na veel omzwervingen kwam de kast weer bij hen in Doetinchem terecht.

Elly en Frans wonen nu in Doetinchem, de stad waar vader Gerrit en zijn zussen in de jaren twintig hun 2-jarige onderwijzersopleiding kregen en op kostschool zijn geweest.

 

Timmerman met twee linkerhanden

Na het overlijden van Jacob Zwaan in 1937 moest zoon Gerrit Zwaan de zaak overnemen. Hij had echter een probleem. Hij kon rekenen en tekenen maar hij was geen timmerman en kon nog geen spijker in de muur slaan. Met goede timmerlieden om zich heen zoals o.a. Gerrit Bijl ging het toch goed komen.

Gerrit Bijl
Veel timmerlieden zijn werkzaam geweest in het timmerbedrijf Zwaan, maar één timmerman stak er met stip boven uit. Dat was Gerrit Bijl.  De man die alles kon maken wat zijn ogen konden zien. Wegens langdurig dienstverband heeft hij een lintje kregen. En dat hij het lintje verdiende, staat voor mij als een paal boven water.

Vereniging Oud-Enkhuizen: “In de oorlogsjaren was er een oude timmerman, Gerrit Bijl van timmerfabriek Zwaan. Hij was in die dagen op veel schuiladressen te vinden. Hij timmerde op zolders, achterkasten en tussen vloeren de schuilplaatsen die in noodgevallen tot onderkomen moesten dienen.”

Gerrit Bijl was een beetje doof, droeg een bril met dikke brillenglazen en was niet erg spraakzaam. De ideale man voor stil verzet. Het was zijn bijdrage aan het ondergrondse verzet in die jaren. Hulde! 

Herinneringen van Jil van der Horst

In de jaren 1956 – 1957 heb ik vakantiewerk gedaan in de timmerfabriek van Zwaan. Kapper Beekman in de Vijzelstraat was de kapper van meneer Zwaan. Ik zat samen met zijn zoon, Fred Beekman, op de ambachtschool, afdeling timmeren. In die 7 à 8 weken vakantiewerk konden we  mooi timmerervaring opdoen.
Jan Honig  was de werkplaatschef. De gaasbakken werden gebruikt voor de tulpenbollen en de naam van de eigenaar werd er met de hand opgestempeld. Je maakte ongeveer 40 – 50 kistjes per dag.
Eric de Noorman 
Johan Appel, een vaste timmerman, stond meestal aan de zaagmachine en zaagde de kistplanken op maat. Hij had een prachtige rode baard. Om zijn haardos had hij een zakdoek geknoopt tegen het stof. De zaagmachines hadden geen stofopvang dus je kunt je wel voorstellen hoe vervaarlijk hij er uit zag na een partijtje schaafwerk. Wij noemden hem: Eric de Noorman. Op zekere dag had hij een zwart ooglapje opgedaan….Hij had wel humor. Het was een gemoedelijke sfeer.
Bijna gestikt
Het tweede jaar mocht ik ook wel eens mee als hulpje van Gerrit Bijl. Van hem heb ik veel geleerd. We moesten toen De Doelen verbouwen voor de fa. Sluis. Gerrit Bijl pruimde altijd. Op een gegeven moment zag ik dat hij er bijna in stikte. Ik heb hem maar net kunnen redden met een krachtige borststoot zodat de pruim uit de luchtpijp schoot.
Extra zakcentje
In 1958 kwam ik van school en heb tot 1963 als timmerman elders gewerkt. Intussen volgde ik de avond-HTS en kwam later bij Arcadis terecht. Maar nog heel vaak heb ik tijdens mijn studiejaren op de vrije middagen een extra zakcentje bijverdiend in de kistenfabriek van Zwaan. Ik kijk daar met genoegen op terug.

Herinneringen aan mijn oom Freek

Toen ik het verhaal over de kistenfabriek las dacht onmiddellijk weer terug aan mijn jeugdjaren. Niet alleen de kistenspijkeraars Jan Honig en De Waard hebben daar gewerkt maar ook  mijn oom Freek Jans. Ik woonde in die tijd in de Maelsonweg en via de Wegjes liep ik altijd naar de Timotheusschool. Het moet rond 1955/1956 zijn geweest.Het geluid van het timmeren klinkt mij weer in de oren. We klommen wel eens op de vensterbank om naar binnen te ‘’loeren’’. Ik zwaaide dan naar mijn oom. Het beroep van Freek was timmerman, net als zijn grootvader maar ik kan mij alleen herinneren dat ik hem op de Wegjes als kistenspijkeraar heb toegezwaaid. Later heeft mijn oom Freek zijn beroep als timmerman uitgeoefend bij Gebr. de Graaf, aannemers in het Klooster.  

Mijn oom Freek kwam uit een gezin van 6 kinderen. De onderstaande foto is de enige foto die ik van hem kon vinden (3e van links). Zijn vader was Arend Jans. Hij had een drogisterij (Westerstraat 35). Hier werkte ook mijn vader Henk Jans en zijn broer Dick Jans (de Dropkoning en later ook de Stadsomroeper). Mijn vader ging later werken als vertegenwoordiger bij Kaashandel van der Deure.

Rita met de stadsomroeper van Enkhuizen, Dick Jans  in vol ornaat bij een Enkhuizer festijn. 

Kinderen Jans: vlnr  Gre, Henk (mijn vader) , Freek (de timmerman), Rie, Jaantje en Dick (drogist).

Arend Jans: Ik ben samen met mijn broer Harry in Enkhuizen geboren en getogen.  Na mijn pensionering in 2011 ben ik samen met mijn vrouw (Cora Hoogschagen) in Duitsland gaan wonen. Mijn dank voor dit prachtige tijdsbeeld.  Ik blijf het volgen.

w.g. Arend Jans

Personeelsuitje (ca 1950)
Een Personeelsuitje voor de timmerlieden met hun vrouwen. Het is niet bekend wat het doel van de reis is, maar de autobus met chauffeur (vermoedelijk Veenstra) staat gereed om te vertrekken. Let ook even op het nostalgische groenstrookje op de stoep van destijds.

vlnr: De knechts Maarten Maartensz, Piet Ooteman, De Waard, zwager Reinder van Veen, Gerrit Bijl.  Hun vrouwen gaan ook mee en mogelijk ook  kantoorpersoneel.

Bouwwerkzaamheden

In de tijd dat er te weinig timmerwerk was maakte Gerrit Bijl meubels zoals bijv. een kinderledikantje. We hebben er allemaal in geslapen.
Hij maakte ook een poppenhuis, een poppenledikantje en poppenmeubeltjes voor mij. Dat deze niet allemaal de tand des tijds hebben doorstaan was meer te wijten aan de houtwurm dan aan de timmermanskwaliteiten van Gerrit Bijl. Dit kastje is nog altijd in de familie in gebruik. Ons eigen museumstuk.

 

 

 

 

 

 

 

De Timmerfabriek v/h Jb Zwaan hield zich vooral bezig met verbouwingen. Heel veel extra slaapkamertjes, dakkapellen en keukenuitbouwen zijn gerealiseerd.  ‘s Winters werden de schaatsen geslepen en af en toe werd het Schijvenspel gemaakt (op bestelling).

Het schijvenspel

Vele West-Friezen kennen het spel nog van destijds. Het is een soort biljartspel zonder ballen maar met schijven en wordt in twee groepen van 2 – 4 personen gespeeld. De houten schijven in twee kleuren + een grote zwarte schijf voor iedere speler. De schijven dienen met een queue in de vier zakjes geschoten worden, zonder dat de zwarte schijf ook daarin verdwijnt. De winnaar is degene die het eerst zijn schijven weg heeft gewerkt. Het spel is nog altijd in de familie en wordt op hoogtijdagen gespeeld.

Groen van Prinstererschool.
De bouw van een school herinner ik me nog heel goed: De Christelijke ULO-school gebouwd rond 1953. De school werd gebouwd naast de Elout van Soeterwoudeschool (De Driebanenschool), mijn lagere school. Ik ving thuis heel veel op van het wel en wee over de bouwvorderingen. Er was een strenge heer Ybema, directeur en opzichter van de Gemeentewerken (iets met afgekeurde kozijnen) waardoor de spanning thuis te snijden was. Toch voelde ik me heel trots dat mijn vader deze nieuwe school bouwde. Toen de school klaar was wilde ik absoluut niet naar de HBS, maar naar deze school. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Boven: de derde klas van de ULO (1957). We waren met velen vandaar dat we het voorrecht hadden om het klaslokaal op de eerste verdieping te krijgen. Van de keuze voor de ULO heb ik nooit spijt gehad. (Na de ULO maakte ik de overstap naar de HBS).
Toen we allemaal 65 jaar waren in 2007 is een reünie georganiseerd.

2007 vlnr: Niek Groot, Beert Jonker, Wil Vriend en Jan Kooiman. Zij zijn de initiatiefnemers voor de reünie. Er is een bruggetje bijgekomen en de school heeft een andere bestemming gekregen. Het fietsenhok is gebleven en wij kijken terug op een mooie schooltijd.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Gelukkig kreeg mijn vader daarna een opdracht om een nieuw huis te bouwen op het Spaans Leger. Het huis staat er nog steeds, dus met de bouwkwaliteit is niets mis. Zo kwam er toch weer brood op de plank.

 

 

Opheffing van het bedrijf in 1975

Afscheid van het huis. 

Het huis op de van Bleiswijkstraat 54 werd verkocht en daarin heeft al vele jaren De Moel Dierenspeciaalzaak. Het staat nu opnieuw te koop. Een opknapbeurtje is dringend gewenst.

Het huis dat met zoveel liefde gebouwd is en zoveel prachtige momenten kent, maar ook diep tragische gebeurtenissen heeft meegemaakt, wens ik nog een mooie tijd toe met nieuwe bewoners. Ik hoop dat zij het huis met net zo veel liefde zullen onderhouden zodat de woning nog heel veel jaren een warm thuis kan bieden aan zijn bewoners.

Openluchtmuseum te Enkhuizen.
Na de opheffing van het bedrijf in 1975 zijn veel stukken gereedschap en inventaris terecht gekomen in het Openlucht ZuiderZeeMuseum w.o. werkbanken, de Vandiktebank, diverse blokschaven en de verzameling spijkerbakjes. Een soort laatste rustplaats voor het veel gebruikte gereedschap.